Juwelen schitteren aan het hof van de tsaren
Dinsdag 14 november 2023, 20.00 uur, Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp
Lezing door kunsthistorica Karin Braamhorst
'Juwelen schitteren aan het hof van de tsaren'
Diamonds are a girl’s best friend - dat gold zeker in Russische hofkringen in de negentiende en vroeg twintigste eeuw en niet alleen voor vrouwen. In tsaristisch Rusland konden ze er niet genoeg van krijgen.
Tijdens de lezing is er veel aandacht voor de fabelachtige collectie juwelen van museum De Hermitage in Sint-Petersburg. Een indrukwekkende verzameling die in de loop der eeuwen is uitgegroeid tot een heuse schatkamer met duizenden kostbaarheden. Daaronder zijn talloze persoonlijke bezittingen van de flamboyante, machtige tsarina’s zoals Elisabeth, Catharina de Grote en latere modebewuste tsarina’s. Een van de topstukken is het bloemenboeket van edelstenen (1740–50): een broche van tsarina Elisabeth met ruim 400 briljanten en meer dan 450 roosgeslepen diamanten, plus blauwe en gele saffieren, robijnen, topazen en smaragden.
Catharina de Grote bezat een persoonlijke juwelenkist, een onwaarschijnlijk rijk meesterwerk, drie kilo zwaar en bezaaid met bijna 400 kleurrijke edelstenen. Ook Anna Pavlovna (Paulowna), de ‘Nederlandse’ Romanov, koningin der Nederlanden tussen 1840 en 1849 bezat de nodige juwelen. Naast de Romanovs waren er ook andere schatrijke adellijke families uit de negentiende en vroege twintigste eeuw zoals de vorsten Joesoepov. Samen waren zij bepalend voor de (inter)nationale modetrends en zetten ze de fameuze juwelenhuizen - Cartier, Lalique, Tiffany en natuurlijk hofleverancier Fabergé - nog zichtbaarder op de kaart.
Kunsthistorica Karin Braamhorst begeeft zich op de meest uiteenlopende terreinen van de kunstgeschiedenis. Zij geeft lezingen, cursussen, rondleidingen, begeleidt reizen en schrijft boeken. Het liefst ontwikkelt zij innovatieve ideeën, die zij zorgvuldig uitwerkt tot concrete projecten. Zij vertelt verhalen van schoonheid en troost. Als kunsthistorica onderzoekt zij al jaren prachtige beelden en verhalen van kunstenaars uit alle tijden. ‘Kunst gaat over ons. Altijd.’
Hendrick de Keyser Monumenten
Dinsdag 10 oktober 2023, 20.00 uur, Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp
Lezing door Valentijn Carbo
500 jaar woongeschiedenis: de huizen van Hendrick de Keyser Monumenten
De Vereniging Hendrick de Keyser, vernoemd naar de beroemde 17de-eeuwse Amsterdamse stadsbouwmeester Hendrick de Keyser heeft als oogmerk het behouden van historisch waardevolle huizen in heel Nederland. Na meer dan 100 jaar verzamelen heeft `Hendrick de Keyser’ meer dan 450 panden in bezit. Van renaissance tot art deco, van Abraham van der Hart tot Rietveld. Met deze bijzondere collectie huizen als leidraad neemt Valentijn Carbo u mee door de ontwikkeling van het huis in Nederland, van de late middeleeuwen tot het doorsnee rijtjeshuis. De huizen van de Hendrick de Keyser lenen zich hier bij uitstek voor en vertellen tezamen dit verhaal, waarbij verschillende thema’s aan bod komen zoals bouwstructuur, huisindeling en ruimtegebruik.
Valentijn Carbo studeerde architectuurgeschiedenis aan de Universiteit Utrecht met als specialisatie historische binnenruimtes. Hij was twee jaar conservator bij Museum van Loon in Amsterdam en sinds 2016 als onderzoeker verbonden aan Hendrick de Keyser Monumenten. Daarnaast is hij één van de presentatoren van het KRO-NCRV programma BinnensteBuiten en tevens voorzitter van de Stichting het Nederlandse Interieur. Foto: Marjon Lukje
Afbeelding: Herengracht 284, Amsterdam. Huis van Brienen. Foto: Pauline Dorhout
Anselm Kiefer, Geweldenaar van monumentaal werk
Dinsdag 12 september 2023, 20.00 uur, Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp.
Lezing door Odette Breijinck
Anselm Kiefer: Geweldenaar van monumentaal werk
Dankzij een eigenzinnige beeldtaal, vol verwijzingen naar geschiedenis, mythologie en literatuur, groeide Anselm Kiefer (1945) uit tot een van de grootste kunstenaars van onze tijd. In vier decennia bouwde hij een oeuvre op van grootse proporties met schilderijen, vitrines, installaties, kunstenaarsboeken en werken op papier, zoals collages en bewerkte foto’s. Het zijn vooral de monumentale schilderwerken die indruk maken. Maar waar kijken we naar?
Kiefers leven begon op het moment dat de Tweede Wereldoorlog ten einde kwam. Hij was eind jaren zestig een van de eerste Duitse kunstenaars die de eigen recente geschiedenis kritisch onder de loep nam. Toch overstijgt zijn werk dit thema: hij is vooral gefascineerd door de fenomenen tijd en continuïteit van de geschiedenis.
Met olieverf, aarde, lood, fotografie, houtsneden, zand, hooi en andere natuurlijke materialen vervlecht Kiefer complexe historische gebeurtenissen, Germaanse mythologie, alchemie en poëzie tot werken die ons aanspreken, maar die gaan leven met achtergrondinformatie.
Een bezoek aan de tentoonstelling over Kiefer in Museum Voorlinden (4 oktober 2023 t/m 25 februari 2024) zal meer waarde hebben als u vooraf de lezing van deze iconische kunstenaar bijwoont.
Odette E. Breijinck
Odette Breijinck heeft Architectuurgeschiedenis gestudeerd aan de Vrije Universiteit Amsterdam (MA). Zij is afgestudeerd op het stadsbeeld van Almere. Ook heeft zij Kunstgeschiedenis gestudeerd aan de Katholieke Universiteit Nijmegen (kandidaats) en de Vrije Universiteit Amsterdam (doctoraal). Zij heeft een eerstegraads lesbevoegdheid.
Odette is momenteel Beleidsadviseur bij de gemeente Almere, afdeling Cultuur: beeldende kunst in de openbare ruimte. Zij verzorgt al jarenlang cursussen, lezingen, excursies en begeleidt reizen op het gebied van kunst en cultuurgeschiedenis. E: odette@lecanard.nu
Beeldhouwer Frans de Wit, 13 juni 2023
Dinsdag 13 juni 2023, 20.00 uur
Lezing over Frans de Wit, beeldhouwer (1942 - 2004) door Elsje Drewes
Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp
'Ondanks het gewicht maken mijn beelden zich los van alles'
De Leidse beeldhouwer Frans de Wit schiep op 39 plekken in Nederland beelden die in het landschap en het (onder)bewustzijn zijn verankerd, zoals ‘De Klimwand en Dubbele schijf met trap in grofpuinheuvel’ (1986-1992) in Spaarnwoude. Dit beeld is beroemd geworden als ‘de trap van Van Kooten en De Bie’ omdat het als achtergrond figureert in de leader van hun tv-programma Krasse knarren.
Daarna krijgt De Wit de opdracht om in Rotterdam het laagste punt van Nederland te markeren. Dat doet hij met ‘Vierkant eiland in de plas’ (1993-1996) waarop een gigantische schaal rust, die hij met een zelfgemaakte ‘meedogenloze schraper’ in beton vormt.
Als De Wit in 1995 tijdens een interview oppert ‘er zou bij de ingang van Leiden iets monumentaals moeten komen’, weet hij nog niet dat hij het jaar daarna de opdracht krijgt voor een beeldengroep bij Museum Naturalis. Precies daar waar het verkeer de stad in- en uitrijdt plaatst hij ‘Vijf beelden op één kromme’ (1996-2002) waarvoor hij 200 ton scheepsschroot verwerkt. ‘Dat is veel hoor’ vertelt hij daar zelf over, ‘zoiets leer je niet in een paar jaar op de kunstacademie. Daar komen ook ervaring, studie en onderzoek bij kijken.’ Het is het laatste megaproject dat de beeldhouwer uitvoert.
Zeer terecht is in 2020 door de stad Leiden een schijnwerper op het oeuvre van de Leidse beeldhouwer gezet met Beeldentuin Frans de Wit in het Ankerpark, (ontwerp beeldentuin Frans Schrofer). Zie ook afbeelding in de balk hierboven. Foto Elsje Drewes.
Tijdens de lezing gaat u horen en zien hoe Frans de Wit zijn interesses en mogelijkheden volgt en uitgroeit tot een van de belangrijke twintigste-eeuwse Nederlandse beeldhouwers. U hoort hoe zijn vrije werk in relatie staat tot de monumentale beelden, hoe hij bergwanden afgiet, hoe hij machines uitvindt om zijn doel te bereiken en hoe hij 200 ton staal verwerkt om een beeld te maken. Naast ervaring, studie en onderzoek is daar ook bevlogenheid, visie, vakmanschap en een wel haast onbedwingbaar doorzettingsvermogen voor nodig.
Elsje Drewes (1967) is kunsthistoricus en 1e graads docent. Zij is auteur van de monografieën Frans de Wit Landmarks (Primavera Pers) en Willem Schrofer Non Conformist (Walburgpers) en de tentoonstellingscatalogi Nachtboek, Ber Mengels en Hannie Bal. Een nieuw boek over Willem Schrofer is in voorbereiding in samenwerking met auteur Michiel Morel.
Drewes is eigenaar van Buro Tijdbeeld, geeft lezingen, rondleidingen en lessen in Kunstmuseum Den Haag en Fotomuseum Den Haag en is educator bij Museum Bredius. Daarvoor werkte zij bij Galerie de Expeditie in Amsterdam en vertegenwoordigde daar onder anderen Ger van Elk, Peter Struycken en Fransje Killaars.
Tekst bij foto: Frans de Wit, Detail van Vierkant Eiland in de plas, Prinsenland Rotterdam 1993-1996,
foto Elsje Drewes
David Bailly, Vanitas, 9 mei 2023
Dinsdag 9 mei 2023, 20.00 uur
Lezing over David Bailly, het verrassende verhaal van Vanitas' door Haro Schultz van Haegen
Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp
In Museum de Lakenhal is van 10 maart tot 2 juli 2023 een tentoonstelling te zien over de zeventiende-eeuwse Leidse schilder David Bailly, zijn oeuvre en vooral de belangrijke plaats van de Vanitas daarin, een schilderij over vergankelijkheid. Talloze keren stond Haro Schultz van Haegen voor dit bijzondere schilderij. De zeventiende-eeuwse kunstenaar laat hem niet los. Hij reist hem na, begint zijn werk te verzamelen, en leest over alle denkers, schrijvers en kunstenaars waarmee Bailly zich omringde, om uiteindelijk de essentie van de Vanitas te doorgronden. Steeds helderder wordt dat Bailly een belangrijke boodschap brengt, een die er vandaag, misschien wel meer dan ooit, toe doet.
Haro Schultz van Haegen schreef hierover een boek, dat in maart 2023 verschijnt, met als titel
'In your face, de vooruitziende blik van David Bailly'.
Haro Schultz van Haegen is jurist en bestuurder bij bedrijven en organisaties. Daarnaast is hij verzamelaar van vroege zeventiende-eeuwse en hedendaagse kunst. Hij is al lang betrokken bij Museum de Lakenhal als bestuurder.
IJsland, land van gletsjers en vuur, 11 april 2023
IJsland, land van gletsjers en vuur
Lezing over IJsland door Diana de Wild op 11 april 2023 om 20.00 uur
Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp
Eén van de mooiste landen ter wereld is IJsland. De beroemdste bezienswaardigheden van dit bijzondere eiland komen aan bod: de kokend water spuitende Geysir, de vulkaan Hekla tijdens een uitbarsting en de prachtige waterval de Gullfoss. IJsland is de laatste jaren veranderd: er zijn vulkanen uitgebarsten, wegen weggespoeld en hete bronnen ontstaan. Diana de Wild laat een aantal van deze veranderingen zien. Als toerist moet je er wat voor over hebben om dit prachtige maar dure land te bezoeken, waarbij vastzitten in een sneeuwstorm en met -5 graden overnachten in een tent gebruikelijke gebeurtenissen zijn.
Het IJslandse landschap lijkt leeg, maar is in werkelijkheid gevuld met prachtige verhalen over allerlei wonderlijke wezens.
Tijdens de lezing vertelt Diana een aantal van deze verhalen en laat zij een IJslands lied horen dat hierover gaat.
Over Diana de Wild
Diana is de naam van de Romeinse godin van de jacht en de wilde natuur. Door te gaan zoeken naar de betekenis van haar naam kreeg zij al jong interesse in de oudheid. Na het gymnasium was het dan ook een logische stap om archeologie te gaan studeren aan de universiteit van Leiden. Zij is in 1994 afgestudeerd als klassiek archeoloog met specialisatie Griekenland. Daarnaast heeft zij ook veel vakken over het oude Egypte gevolgd tijdens haar studie.
In 1988 ging zij voor het eerst naar Scandinavië. Het landschap sprak haar heel erg aan en twee jaar later bezocht zij IJsland. Sinds die tijd is zij vele malen naar het noorden geweest, in eerste instantie vanwege de natuur, maar later ook vanwege de interessante opgravingen en prachtige verhalen.
Memoires van een biograaf, 14 maart 2023
Memoires van een biograaf
Lezing over Jan Wolkers door Onno Blom op 14 maart 2023 om 20.00 uur
Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp
Tien jaar lang werkte Onno Blom aan de biografie van een van de meest geliefde en rebelse schrijvers en kunstenaars van Nederland: Jan Wolkers. Een jaar voor zijn dood, op 19 oktober 2007, sloeg Wolkers hem in zijn huis op Texel tot biograaf. Blom had geen idee waar hij aan begon, wist ook niet dat de beeldhouwer-schilder-schrijver elke snipper papier uit zijn leven had bewaard. En meer. ‘Arme Onno,’ zei Wolkers tegen de NRC toen het nieuws bekend werd, ‘bloed, zweet en tranen zullen langs zijn rug lopen.’ Ongelijk had hij niet. Nadat Wolkers plotseling was gestorven, stond Blom er alleen voor. Hij groef zich door Wolkers’ archief als een mol door de aarde, liep in de voetstappen van zijn held. Van Oegstgeest tot Amsterdam, van Leiden tot Parijs. Ook na de publicatie van de vuistdikke biografie, Het litteken van de dood, komt de geest van Wolkers nog altijd spoken in zijn dromen.
Onno Blom (1969) is schrijver, biograaf, letterkundige en literair criticus voor de Volkskrant en Nieuwsweekend op NPO Radio1. Hij studeerde in 1994 cum laude af aan de Universiteit van Amsterdam in Culturele Studies en Nederlandse taal- en letterkunde. In 2017 promoveerde hij aan de Leidse Universiteit op Het litteken van de dood, de biografie van de beeldhouwer-schilder-schrijver Jan Wolkers, die werd bekroond met de prestigieuze Nederlandse Biografieprijs. In 2019 presenteerde hij de vierdelige televisiedocumentaire Het raadsel Rembrandt en publiceerde De jonge Rembrandt. Een biografie, dat in vertaling in Engeland en Amerika verscheen. In 2020 schreef hij De wondergrijsaard. Portret van Harry Mulisch. In 2022 publiceerde hij Genialiteit staat nooit buitenspel. Jan Wolkers & voetbal. Momenteel werkt Blom aan zijn familiekroniek.
Mahler 11: Lied van verlangen, 14 februari 2023
Mahler, scènes uit een huwelijk
Leidse wandeling met Freud redt Mahlers huwelijk en ligt aan de basis van Mahler 11: Lied van Verlangen
Voorstelling door Lidewij Gerits en Erik Siebel op 14 februari 2023 om 20.00 uur
Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp
In de zomer van 1910 dreigt het huwelijk van Gustav Mahler op de klippen te lopen als zijn vrouw Alma na de dood van hun eerste kind een verhouding begint met de jonge architect Walter Gropius. Sigmund Freud, die dan op vakantie is in Noordwijk, voert een indringend therapeutisch gesprek met de componist tijdens een wandeling door Leiden. Freud en Mahler lopen ruim vier uur door de Leidse binnenstad. Dit wandelconsult levert verbluffende inzichten op in de al dan niet bewuste drijfveren en relatiepatronen van Gustav en Alma.
Deze historische gebeurtenis ligt aan de basis van Mahler 11: Lied van Verlangen. dat wordt gespeeld door twee acteurs die Freud als alter ego gebruiken om elkaar uit de tent te lokken. Op basis van brief-, dagboek- en muziekfragmenten van Gustav en Alma ontstaan de ‘scènes uit een huwelijk’, waarmee ze proberen de grond van hun eigen verlangen naar de onverbreekbare band tussen muziek en eeuwige liefde te ontdekken.
Spel: Lidewij Gerits en Erik Siebel
Tekst en regie: Bart Vieveen
Techniek: Koen Siebel
Promo-filmpje op YouTube: klik hier
Lidewij Gerits (1974) is psychotherapeut en heeft een eigen praktijk in Leiden. Daarnaast is zij al sinds de middelbare school met toneel bezig. Zij volgde een acteeropleiding in Amsterdam, is actief bij Toneelvereniging Imperium en maakt samen met andere theatermakers producties in eigen beheer.
Erik Siebel (1967) is na ruim 25 jaar werkzaam te zijn geweest in het Speciaal Onderwijs, vandaag de dag, interim schoolleider, bestuurder en organiseert hij evenementen. Naast dat hij artistiek leider van het gerenommeerde Schemerstad Festival is, maakt hij ook zelf theaterstukken als regisseur en acteur.
Regisseur en auteur Bart Vieveen (1958) is gepromoveerd theater-, film- en literatuurwetenschapper. Hij was werkzaam bij het RO-theater in Rotterdam en rector/bestuurder van het Stedelijk Gymnasium in Leiden. In de ruim veertig jaar dat hij zich met theater bezighoudt regisseerde hij een grote hoeveelheid toneel en muziektheaterproducties. Zijn fascinatie voor het gedachtegoed van Freud als theatraal element kwam eerder tot uiting in de succesvolle dubbelvoorstelling Anna & De Wolvenman die in 2004 in het LAK-theater te zien was.
David Hockney: 'Je moet plannen om spontaan te zijn', 10 januari 2023
‘Je moet plannen om spontaan te zijn’
‘Just because I’m cheeky, doesn’t mean I’m not serious’
Lezing over David Hockney door kunsthistoricus Wouter Maas op 10 januari 2023 om 20.00 uur
Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp
Schilderen, tekenen, prentkunst, aquarel, fotografie en collage, maar ook decors, fax, computerprogramma’s en de iPad. Er zijn maar weinig kunstvormen waarmee de David Hockney niet heeft geëxperimenteerd.
Hockney werd in 1937 in Bradford (Engeland) geboren. Hij volgde kunstonderwijs aan de Bradford College of Art en daarna aan de Royal College of Art in Londen. Wonder boven wonder behaalde hij zijn diploma aan die laatste instelling. De Royal College wilde hem namelijk niet laten slagen als hij niet een werk naar een levend model maakte en een essay zou schrijven. Als protest tegen de eerste eis schilderde Hockney Life Painting for a Diploma (1962), voor de tweede eis moest het instituut zijn eigen reglement veranderen. De kunstenaar kreeg zijn diploma.
David Hockey, A Bigger Splash, 1967. Londen, Tate Modern.
Ook de rest van de carrière van Hockney wordt gekenmerkt door succes. Hij wordt gezien als een van de meest invloedrijke Britse kunstenaars van de twintigste eeuw. Hij mag zichzelf Royal Academician noemen, en zijn werken horen bij de duurste om aan te schaffen.
Het schilderij dat hij als protest maakte voor zijn examen van de Royal College of Art tekent het oeuvre van de Britse kunstenaar. Van de portretten van zijn naasten in acrylverf tot landschappen gemaakt op de iPad, het lijkt alsof David Hockney alles wil benutten dat mogelijk is voor een kunstenaar. En dat lukt hem ook nog, regelmatig met een flinke knipoog.
Grote foto: David Hockney, The Gate, 2000. Privécollectie.
'Wouter Maas is kunsthistoricus en heeft gestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam. Kunst van de middeleeuwen en de vroegmoderne periode behoren tot zijn specialismen. Sinds september 2021 werkt hij bij Bureau Boeiend. Daarnaast is hij redacteur bij De Kunstmeisjes, eindredacteur bij Gallery Sorelle Sciarone en freelance schrijver.'
De unieke blik van Vermeer, 13 december 2022
De unieke blik van Vermeer
Ontdek de rijke werken van de beroemdste schilder van Delft!
Lezing door Birgitte Mommers op 13 december 2022 om 20.00 uur
Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp
De Sfinx van Delft. Het is een passende bijnaam voor Johannes Vermeer. Hoewel iedere kunstminnaar ter wereld zijn werken kent en aanbidt, is over de man zelf heel weinig bekend. We weten niet eens hoe hij er precies uitzag! Maar ook over de door hem gebruikte technieken woeden nog felle discussies. Hoe kwamen die unieke, herkenbare en intieme werken tot stand? Ter gelegenheid van de aanstaande tentoonstelling over Vermeer in het Rijksmuseum verdiepen wij ons alvast in de werken van Vermeer: de techniek en de symboliek. Tijdens deze lezing geniet u van zijn mooiste werken wereldwijd.
De melkmeid, Rijksmuseum Amsterdam
Johannes Vermeer is een van de meest bekende schilders van onze Gouden Eeuw, maar lange tijd was hij vergeten door de kunstwereld. Wellicht had dit te maken met zijn kleine oeuvre. Toch zijn al deze werken uiterst herkenbaar: door het rijke kleurgebruik, de hooglichtjes en de bijzondere lichtval. Vermeer kan met recht de meester van het licht genoemd worden.
Heeft u zich altijd afgevraagd hoe de bijzondere werken van Vermeer tot stand kwamen? Dan mag u deze lezing zeker niet missen! De (mogelijke) technieken en hulpmiddelen die hij gebruikte komen uitgebreid aan bod: van de camera obscura tot de pigmenten. Maar natuurlijk leert u ook meer over de symboliek in zijn schilderijen. Waarom staat er een stoofje in het schilderij van het Melkmeisje? En hoe weten we dat de vrouw in “De Liefdesbrief” een brief van haar geliefde leest?
Birgitte Mommers (1976) is kunsthistorica en eigenaresse van Art & Leisure. In 2005 studeerde zij af aan Universiteit van Amsterdam in de studierichting renaissance en barok, en werkt sindsdien als docente kunstgeschiedenis. Zij houdt erg van de breedte van haar vak, en beperkt zich dus niet tot haar studierichting renaissance en barok. Ze praat met evenveel liefde en passie over de oude Egyptenaren als over moderne kunst. Zij werkt al jaren voor verschillende opdrachtgevers, waaronder de Vrije Academie, de Volksuniversiteit en de HOVO. Met haar eigen bedrijf Art & Leisure biedt zij (online) lezingen aan, en rondleidingen door musea en belangrijke tentoonstellingen.