Beeldbepalend, Leidse architecten Mulder en Buurman, 8 november 2022
Beeldbepalend
Leven en werk van de Leidse architecten W.C. Mulder en B. Buurman
Lezing door historicus Cor Smit op dinsdag 8 november 2022 om 20.00 uur
Je ontkomt er in Leiden eigenlijk niet aan. In vrijwel alle delen van de stad die vóór 1920 gebouwd zijn, vind je panden die ontworpen zijn door de architect W.C. Mulder (1850-1920). In de kleine vijftig jaar (vanaf 1872) waarin hij actief was, werkte hij aan talloze projecten. Van soms weinig opvallende arbeiderswoningen tot statige herenhuizen; van eenvoudige winkelpanden tot imposante fabrieksgebouwen; gebouwen voor ontspanning en voor ontwikkeling, en veel meer. Sommige domineren het stadsbeeld, zoals het Volkshuis op de Apothekersdijk en de meelfabriek De Sleutels aan de Zijlsingel. En zelfs de grootste Leidse monumenten, de Pieters- en Hooglandse Kerk, ontkwamen niet aan zijn toegewijde en vakbekwame hand.
Zijn stijl was in eerste instantie sterk historiserend, vooral neorenaissance. Rond 1900 worden zijn ontwerpen strakker en lijken wel wat op die van Berlage. Op bouwtechnisch gebied was hij bijzonder innovatief, met name wat betreft het gebruik van gewapend beton.
Daarnaast was Mulder een maatschappelijk betrokken man, actief op vele fronten. Zonder direct op de voorgrond te treden drukte hij – een progressieve liberaal – ook op deze manier een stempel op Leiden in deze periode vol sociale en politieke verandering.
Op het eind van zijn leven werkte Mulder samen met B. Buurman (1883-1951). Buurman, in tegenstelling tot Mulder geen geboren Leidenaar,
zette het architectenbureau voort na Mulders overlijden. Hij bouwde niet zo veel als Mulder, maar het is wel bijna allemaal van bijzondere kwaliteit. Zijn stijl is overwegend expressief-modernistisch, maar we kunnen hem ook schetsen als een meester in het bouwen in baksteen.
Ook hij bouwde veel arbeiderswoningen, waarvan die in Staalwijk wel de fraaiste zijn, en diverse fabrieksgebouwen, zoals het huidige Nieuwe Energie aan de Maresingel. De bekendste parels uit zijn werk zijn het voormalige Joodse weeshuis in de Roodenburgerstraat en het gebouw van sociëteit Amicitia, nu stadscafé Van der Werff.
Cor Smit vertelt op dinsdag 8 november over het leven en werk van deze twee beeldbepalende Leidse architecten. Hij doet dat vooral aan de hand van de recente biografie van Mulder door Marcel Leechburch Auwers en Evelyn de Regt (waaraan hij ook zelf een bijdrage leverde) en de informatieve website over Buurman van diens kleindochter Fleur Gieben (Bernardbuurman.nl).
Hoewel oorspronkelijk sociaal en economisch historicus van de 19e en 20e eeuw, heeft Cor Smit zich ontwikkeld tot een veelzijdige Leidse stadshistoricus. Hij publiceerde over uiteenlopende onderwerpen de stad Leiden betreffende en is medesamensteller en schrijver van de Historische Canon van Leiden. Leiden in de 19e en 20e eeuw – de tijd van Mulder en Buurman – is wel zijn specialiteit gebleven.
Foto's: Het Leidse Volkshuis, 1899, W.C. Mulder en voormalig Joods Weeshuis, B. Buurman
Art Nouveau in Amsterdam, 11 oktober 2022
Art Nouveau in Amsterdam
Lezing door kunsthistoricus Max Put op dinsdag 11 oktober 2022 om 20.00 uur
Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp
In veel gidsen en boeken over Nederlandse architectuur wordt Amsterdam vermeld als een stad waar nauwelijks Art Nouveau te vinden zou zijn. Sinds de publicatie van ‘Art Nouveau in Amsterdam’ van Max Put in 2020 is duidelijk geworden dat dit beeld niet klopt. Amsterdam heeft juist buitengewoon veel Art Nouveau architectuur, die echter een heel eigen karakter heeft. In buurten die rond 1900 bebouwd werden, gaat het vooral om woonhuizen die vaak uitbundig zijn versierd met Art Nouveau tegelwerk. In het centrum van de stad zijn het met name Art Nouveau winkel- en bedrijfspanden, ontworpen door architecten als Gerrit van Arkel en Eduard Cuypers. Maar er zijn ook argumenten om de beurs van Berlage als Amsterdamse Art Nouveau te bestempelen. Veel decoraties van het gebouw zijn immers ontleend aan de natuur en het gebouw werd een ‘totaalkunstwerk’, met bijdragen van onder andere Jan Toorop, die internationaal erkend wordt als een van de belangrijkste pioniers van de Art Nouveau. Tijd voor een lezing over dit onderwerp door de auteur van het boek, Max Put, die een boeiend overzicht zal geven van de veelvormigheid van de Amsterdamse Art Nouveau.
Kunsthistoricus Max Put is afgestudeerd in Leiden (2000), vakgroep Kunstgeschiedenis, op een studie naar de rol van verzamelaars en kunsthandel in de verspreiding van het Japonisme in de late 19e en vroege 20e eeuw, in 2000 gepubliceerd als ‘Plunder and Pleasure. Japanese Art in the West 1870-1930’, (Hotei Publishing, Brill, 2000).
Sinds 2007 is hij als zelfstandig kunsthistoricus en docent kunst- en architectuurgeschiedenis werkzaam voor o.a. de Vrije Academie in Amsterdam en andere organisaties op het gebied van cultuureducatie. In oktober 2020 verscheen ‘Art Nouveau in Amsterdam’ (uitgeverij Stokerkade), dat inmiddels in zijn derde druk is.
Biënnale Venetië, 13 september 2022
De 59e Biënnale van Venetië : The Milk of Dreams
Lezing door Peter Thissen op dinsdag 13 september om 20.00 uur
Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp
In 1895 had de burgemeester van Venetië, Riccardo Selvatico, niet kunnen bevroeden dat zijn plan om een tentoonstelling van moderne Italiaanse kunst te organiseren zou uitgroeien tot een van de meest toonaangevende gebeurtenissen in de hedendaagse kunstwereld. 
De 59e Biënnale van Venetië heeft als thema: Il Latte dei Sogni (The Milk of Dreams). De hele kunstwereld maakt acte de présence in de landenpaviljoens in de Giardini, de Palazzo`s , en de Arsenale.
De Biënnale is in oneven jaren dé plaats waar de moderne architectuur zich laat zien en in de even jaren de plek waar de autonome kunst getoond wordt die de vinger aan de pols houdt van de actualiteit. Tegenwoordig zijn de uitgebreide Eventi Colletorali verspreid over de hele stad. Damien Hirst en Luc Tuymans kregen in het verleden in het Palazzo Grassi de gelegenheid om zich te profileren en zelfs een kunstenaar als Banksy wist in het verleden reuring te veroorzaken.
Peter Thissen (1954)
is kunsthistoricus en verwoed bezoeker van de Biënnale. Hij neemt je mee langs de belangwekkendste kunstenaars en kunstwerken op deze 59e Biënnale. Hij zal aan de hand van een aantal thema`s proberen ordening aan te brengen. Voor degenen die deze Biënnale al bezocht hebben een mooi overzicht, voor diegenen die nog willen gaan een mooi aantal kapstokken. Maar ook zonder een plan om Venetië te bezoeken geeft de lezing een mooi overzicht van de hedendaagse kunstwereld.
Als meesterverteller weet hij jong en oud te boeien met zijn verhalen en bespiegelingen.
Die Zauberflöte, Mozart, 14 juni 2022
Die Zauberflöte van Mozart
Dinsdag 14 juni 2022, 20.00 uur, muzikale lezing door Bert Boter
Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp
Die Zauberflöte van Mozart is een van ’s werelds meest geliefde opera’s. Dat komt ongetwijfeld vooral door de afwisselende muziek, want het verhaal is nogal ingewikkeld. Maar als je het verhaal eenmaal doorgrondt, gaat er een wereld voor je open, en nog één, en nog één…zo vol symboliek en verwijzingen zit deze opera.
Deze avond laat Bert Boter u kennismaken met dit meesterwerk in beeld- en geluidsfragmenten. Hij ontrafelt voor de toeschouwer het verhaal en de symboliek en laat u natuurlijk vooral genieten van deze opera, met hoogtepunten als de aria van ‘De koningin van de nacht’ en de prachtige ouverture.
Bert Boter werd geboren in 1977 in Leiden. Al op jonge leeftijd volgde hij orgellessen en vanaf zijn zestiende was hij organist in diverse kerken. Hij studeerde theologie en schreef zijn kerkelijke scriptie over het Deutsches Requiem van Johannes Brahms.
Sinds 2010 is hij predikant van de Protestantse Gemeente in Voorschoten. Regelmatig combineert hij zijn passie voor muziek en voor zijn vak in lezingen en gesprekskringen over religieuze muziekstukken.
Banksy, straatkunst, 10 mei 2022
Banksy, confronterende en humoristische straatkunst
Dinsdag 10 mei 2022, 20.00 uur, lezing door Mariska Doesburg
Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp
Banksy is op dit moment één van de beroemdste straatkunstenaars ter wereld. In tal van landen heeft deze kunstenaar, wiens identiteit nog steeds onbekend is, zijn bijzondere kunstwerken achtergelaten. Armoede, kapitalisme en oorlog zijn thema's die Banksy telkens opnieuw ter hand neemt en steeds van een nieuwe betekenis voorziet. Dit gaat niet zonder een flinke dosis humor. In de lezing zult u onder andere afreizen naar Engeland, de Verenigde Staten en Israël.
Mariska Doesburg (1985) studeerde aan de School voor Journalistiek te Utrecht en Kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. In het werkzame leven schrijft zij voor diverse culturele media, geeft zij rondleidingen in onder andere het Rijksmuseum en doceert zij collegereeksen en lezingen over hedendaagse kunst.
Alphonse Mucha, 12 april 2022
Alphonse Mucha
Hoe een Tsjech de smaak in het Parijs van rond 1900 beïnvloedde
Dinsdag 12 april 2022, 20.00 uur lezing door kunsthistorica Elsje Drewes,
Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp
De Tsjechische kunstenaar Alphonse Mucha (1860-1939) wordt in de late 19e eeuw in Parijs in één klap beroemd met een 
door hem ontworpen reclameposter voor een toneelstuk van Sarah Bernardt: zij biedt hem meteen een contract aan om affiches te maken voor haar komende voorstellingen.
Ook bij het publiek valt zijn stijl in de smaak en hij ontwerpt talloze posters van vrouwen met weelderige lokken die als een waterval over hen heen vallen. Verleidelijk kijken ze je aan terwijl ze een product aanprijzen of een maand voorstellen op een kalender.
Tijdens de lezing zien we hoe het Kunstmuseum Mucha’s grafisch werk toont en vervolgens plaatst in de context van de Parijse kunst en mode, puttend uit de rijke eigen collectie uit dit tijdvak. Met name het glaswerk van Émile Gallé neemt een prominenten plek in. Tot slot wordt tijdens de lezing ook aandacht aan de revival van Mucha’s werk in de jaren ’70 die in de laatste zaal van de tentoonstelling wordt getoond en zo menig bezoeker meeneemt naar diens jongere jaren.
Hella Haasse, zoeken naar ruimte, 8 maart 2022
Hella Haasse, Zoeken naar Ruimte
Lezing door Aldwin Kroeze, dinsdag 8 maart 2022, 20.00 uur
Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp.
Een uitspraak waar Hella Haasse (1918-2011) haar schrijverschap ooit mee heeft omschreven, is:
‘zoeken naar ruimte, maar dan in de tijd’.
Deze lezing zal in het verlengde staan van die zoektocht. Via insteken als 'de kindertijd' , 'de verleden tijd' en 'de eigen tijd' kijken we voorbij de vriendelijke glimlach naar haar leven, haar oeuvre en de onderliggende lagen bij beide. Naast diverse boeken van Hella Haasse zal hierbij ook werk van anderen aan de orde komen. Dus naast Oeroeg, Het Woud der Verwachting, De Meester der Neerdaling en onder andere Transit van onze Grande Dame der Nederlandse letteren, ook werk van auteurs als Maria Dermoût en Helga Ruebsamen.
Tevens komen er uitstapjes buiten de boeken aan bod waaronder een opera van Michael Nyman, films van Andrei Tarkovski en schilderijen van Helena Vieira da Silva. Samen vormt dit alles een brede zoektocht, de diepte in, om deze bijzondere Nederlandse auteur te doorgronden.
Drs. Aldwin Kroeze is een onwaarschijnlijke duizendpoot en meesterverteller. Drie opleidingen, talloze specialisaties en activiteiten in binnen- en buitenland maken hem, in combinatie met zijn aanstekelijke bevlogenheid, tot een geliefd spreker. Aldwin Kroeze legt veel nadruk op de context waarin kunst is ontstaan. Waarom maakt een kunstenaar op een bepaald moment op een bepaalde plek een bepaald werk, en hoe moet dit zijn geweest voor de mensen uit die tijd.
Iconische Iconen, 8 februari 2022
Iconische Iconen
8 februari 2022, lezing door Karin Braamhorst, 19.00 - 20.00 uur of 20.30 - 21.30 uur
Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp
Deze lezing geeft Karin Braamhorst naar aanleiding van het verschijnen van haar boek ‘Iconische Iconen’.
Iconen zijn al eeuwenlang betekenisvol. Sommige iconen vertellen verhalen die je hoofd doen tollen en sommige brengen je tot intense verstilling. Elk icoon zit vol met lagen, letterlijk van verguldsel en verf en figuurlijk van geschiedenis en symboliek. Ieder icoon verwijst door en geeft richting. Wat betekenen iconen, waarom fascineren ze al eeuwen en wat vertellen ze ons vandaag de dag nog?
Specialist Karin Braamhorst neemt steeds een meesterwerk als verteller van verhalen vol geschiedenis, symboliek, filosofie en spirituele betekenis. Zo geeft ze de lezer een breed palet aan perspectieven door de eeuwen heen. Marlies Visser tekent voor de beeldredactie en ontwerp. Dit rijk geïllustreerde boek toont alle facetten van de rijkdom van de iconentraditie. Braamhorst en Visser werkten al eerder samen aan de succesvolle uitgave over het poppenhuis van Petronella Oortman uit Rijksmuseum Amsterdam.
The Frick Collection New York, 11 januari 2022
The Frick Collection, New York: 600 jaar Europese kunst in een Amerikaanse villa
Schilderkunst van Duccio, Van Eyck, Bellini, Titiaan, Rembrandt, Vermeer, Fragonard, Whistler
Online-lezing door kunsthistoricus Frans Henk Hoekstra
Aanvang 20.00 uur, aanmelden via de website
Rond 1900 kocht staalmagnaat Henry Clay Frick belangrijke schilderijen die op de internationale kunstmarkt werden aangeboden. In een wandeling door de Europese schilderkunst bekijken en bespreken we hoogtepunten uit deze wereldberoemde collectie. Maar liefst drie werken van Vermeer zijn hier te zien, naast werken van Van Eyck, Rembrandt, El Greco, e.v.a. Hoe kwamen deze werken in het bezit van Frick? Wie was Frick en hoe is de collectie opgebouwd? Het woonhuis aan 5th Avenue in New York is de ideale setting voor deze collectie. Onze rondleiding is geen standaardverhaal met wat hoogtepunten. In het bespreken van deze spectaculaire schilderijen kijken we naar een selectie van schilderijen waarin dieper wordt ingegaan op kleur en lijn. Ga mee op een fascinerende ontdekkingstocht van 600 jaar Europese schilderkunst in New York.
Frans Henk Hoekstra studeerde kunstgeschiedenis aan de Vrije Universiteit. Voorafgaand voltooide hij een eerstegraads lerarenopleiding handvaardigheid en kunstgeschiedenis en de kunstvakopleiding monumentale keramiek. Hij doceerde keramiek en kunstgeschiedenis aan verschillende culturele instellingen en is vanaf 1994 actief voor HOVO Amsterdam en HOVO Nijmegen. Daarnaast werkt hij als rondleider in musea en organiseert hij studiereizen.
Daarnaast werkt hij als rondleider in musea en organiseert hij studiereizen. Voor meer informatie kijk op Frans Henk Hoekstra
Afbeelding: Giovanni Bellini: St. Franciscus in Extasy
Afbeelding Homepage: Frick, de grote zaal
Jacob Jordaens, 17e-eeuwse Antwerpse schilder, 14 december 2021
Jacob Jordaens, de zeventiende-eeuwse Antwerpse meester
Online lezing door Mariëlle Lassche, dinsdag 14 december 2021, 20.00 uur
Jacob Jordaens (1593-1678) wordt samen met Peter Paul Rubens en Anthony Van Dyck gerekend tot de grote drie van de Vlaamse Barok. Hij schilderde vooral grote historiestukken, maar ook genrestukken en portretten en ontwierp wandtapijten. In tegenstelling tot Van Dyck en Rubens is Jordaens nooit hofschilder geweest. Wel kreeg hij in de jaren na 1640, toen zijn beide rivalen waren overleden, steeds meer - vaak vorstelijke - opdrachten uit het buitenland. Zo leverde hij schilderijen voor de Oranjezaal van Huis ten Bosch.
Jordaens bleef zijn hele leven in Antwerpen wonen en werken. Hij was een welvarend man, tot op hoge leeftijd productief. Zijn meest bekende en geliefde werken verbeelden vrolijke gezelschappen zoals ‘de Koning drinkt’ en ‘Zo de ouden zongen, zo piepen de jongen’. Deze werken waren een grote inspiratiebron voor Hollandse meesters zoals Jan Steen, Frans Hals en Judith Leyster.
Bijzonder trots was Jordaens op de ontvangstkamer in zijn eigen woonhuis in Antwerpen, die hij decoreerde met verhalen over de liefde tussen Amor en Psyche. De schilderingen uit deze kamer zijn recentelijk gerestaureerd en nu te zien in een hedendaagse reconstructie in de tentoonstelling Bij Jordaens thuis in het Frans Halsmuseum te Haarlem.
Mariëlle Lassche heeft sinds 2004 haar eigen onderneming 'Kunst en Context', waarin haar cursussen, lezingen en rondleidingen zijn ondergebracht onder het motto: 'Anders kijken, meer zien'. Kunst en Context
Afbeelding: Jacob Jordaens, Zo de ouden zongen, zo piepen de jongen, ca. 1640 – 1645
© The Phoebus Foundation, Antwerpen