Sprekende juwelen
Dinsdag 13 januari 2026, 20.00 uur
Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp
Sprekende juwelen
Lezing door Martijn Akkerman
Er zijn in Nederland en België maar weinig mensen die hem nog nooit hebben gezien, want hij is een vertrouwd medewerker van de populaire tv–programma’s ‘Tussen Kunst en Kitsch’ en ‘Blauw Bloed’. Martijn Akkerman, de eerste juwelenhistoricus van ons land, verhaalt over zijn grote passie voor juwelen op historische portretten, van koningshuizen en filmsterren. Ook doet hij onderzoek naar de geschiedenis en ontwikkeling van voornamelijk Europese juwelen vanaf de Renaissance tot na de Tweede Wereldoorlog.
Noordse Kunst, verstilling, natuur en folklore
Dinsdag 9 december 2025, 20.00 uur, Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp
Noordse kunst – verstilling, natuur en folklore
Lezing door Birgitte Mommers
Noordse schilderkunst komt uit de Scandinavische landen. In deze landen ontwikkelde de kunst aan het einde van de 19e en begin van de 20e eeuw een geheel eigen beeldtaal, waarin verstilling, natuur en folklore een belangrijke rol spelen. In deze lezing ontdekt u wat de Noordse kunst zo herkenbaar maakt, en hoe deze zich verhoudt tot de grote Europese stromingen van die tijd, zoals symbolisme en impressionisme.
Laat u verrassen door de schoonheid, eigenheid en zeggingskracht van kunst uit het hoge noorden, het uitgestrekte landschap, het eenvoudige boerenleven, en nationale sagen en legenden. Veel kunstenaars blijven daar ook nog aan vasthouden na de kennismaking met de moderne Europese kunststromingen vanaf het einde van de 19e eeuw. Dat leidt tot een unieke herkenbaarheid binnen de gangbare avant-garde stijlen.
Bij Noordse kunst denken velen meteen aan het werk van Edvard Munch en van Akseli Gallen-Kallela. Zij hebben hier in Nederland ook al veel aandacht gekregen tijdens tentoonstellingen. De verscheidenheid aan kunstenaars uit Scandinavië is echter omvangrijk. Zo zijn er de Skagen-schilders, zoals Krøyer en Anna Ancher, die vaak de plattelandsbevolking weergeven. Carl Larsson legde zich toe op huiselijke scènes. En Harald Sohlberg schilderde het landschap van Noorwegen.
U ontdekt ook de verschillen tussen de landen en de kunstenaars: van het symbolisme van Munch en de verstilling van Hammershøi, tot de folklore van Gallen-Kallela en de huiselijke interieurs van Larsson.
In 2005 studeerde Birgitte Mommers (1976) af aan de Universiteit van Amsterdam in de studierichting renaissance en barok, en zij werkt sindsdien als docente kunstgeschiedenis. Zij houdt erg van de breedte van haar vak en beperkt zich dus niet tot haar studierichting renaissance en barok. Ze praat met evenveel liefde en passie over de oude Egyptenaren als over moderne kunst. Zij werkt al jaren voor verschillende opdrachtgevers, waaronder de Vrije Academie, de Volksuniversiteit en de HOVO. Met haar eigen bedrijf Art & Leisure biedt zij (online) lezingen aan, en rondleidingen door musea en belangrijke tentoonstellingen.
Foto's:
Landschap (startfoto en deze pagina) : Akseli Gallen-Kallela, Keitele meer, 1905, National Gallery Londen
Vrouw: Vilhelm Hammershoi, Interieur met achteraanzicht vrouw, 1903/1904, Randers Kunstmuseum
Overeenkomsten muziek Beethoven, Sonny Rollins en vogelgeluiden
Dinsdag 14 oktober 2025, 20.00 uur,
Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp
Overeenkomsten tussen de muziek van Ludwig van Beethoven, Sonny Rollins en vogelgeluiden
In de lezing zal worden ingegaan op de vraag: hoe wordt er gecomponeerd? Maar ook - iets ingewikkelder - hoe kan het gebruik van eenzelfde compositietechniek tot zoveel verschillende muziekstijlen leiden? Het is frappant om te zien hoe componisten als J.S.Bach, W.A.Mozart. L. Van Beethoven, maar ook jazzmusici als Sonny Rollins, songwriters als Rodgers en Hammerstein, zelfs vogels, in de kern dezelfde technieken gebruiken.
De ‘ Vijfde symfonie’ van L. van Beethoven en het nummer ‘Saint Thomas’ van Sonny Rollins zijn centrale muziekstukken maar er worden ook uitstapjes gemaakt naar de muziek van Erik Satie, Willem Pijper, uiteraard naar eigen werk, maar ook naar vogelgeluiden. Veel voorbeelden zullen live worden uitgevoerd.
Huub de Vriend (Arnhem 1954) is na het Bonaventuracollege aanvankelijk psychologie gaan studeren. Tegelijkertijd volgde hij op het Koninklijk Conservatorium de opleiding compositie en de opleiding Docent Muziek. Vanaf 1990 heeft hij gedoceerd aan het Koninklijk Conservatorium. In diezelfde periode was hij ook docent muziek aan het Stedelijk Gymnasium van Leiden.
Veel van zijn composities zijn uitgegeven, o.a. bij Donemus en bij Matching Arts. Diverse amateur orkesten uit de regio hebben van hem werk uitgevoerd, waaronder: ‘De Reuzenalbatros’. Onlangs is de ‘Ooievaar Suite’ in première gegaan, uiteraard in Den Haag. Voor alle verzamelde Leidse koren heeft hij tijdens de Coronajaren het koorwerk ‘Pelgrimage’ gecomponeerd.
Recent werk is een ‘Songspiel’ over Piet Paaltjens en hij werkt momenteel aan een opera over Thomas Moore.
Onze tijd in de spiegel van de geschiedenis, 1972/2025
Dinsdag 9 september 2025, 20.00 uur,
Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp
Onze tijd in de spiegel van de geschiedenis,1972/2025
Lezing door Pieter Slaman, universiteitshistoricus
Het jaar 1972 kent zulke grote gelijkenissen met het jaar 2025, in de wereld, in Nederland en aan de (Leidse) universiteit, dat de vergelijking met beide jaren leerzaam is.
Kijken we echt naar ongekende problemen, of naar veel oude met een taai karakter? Ideologisch conflict, milieuproblematiek, emancipatiebeweging en conservatieve reactie, studentenbezettingen en boycotacties: het speelde allemaal in het jaar waarin mijn ouders trouwden.
Er was zelfs een Amerikaanse president die door conservatieven werd gekozen, die toenadering zocht tot Rusland en die de wereldeconomie op zijn kop zette met eenzijdige maatregelen. De vergelijking geeft onze blik op onze eigen tijd een nieuwe diepte.
Daarnaast zal Pieter Slaman vanuit zijn functie van universiteitshistoricus een uitstapje maken naar de Open Monumenten Dagen 13 en 14 september 2025 waaraan de Leidse universiteitsgebouwen mee zullen doen.
Pieter Slaman is universiteitshistoricus aan de Universiteit Leiden, met steun van het A.E. Cohenfonds. Hij schreef eerder o.a. ‘In de regel vrij. 100 jaar politiek rond onderwijs, cultuur en wetenschap’ en ‘De glazen toren. De Leidse universiteit 1970-2020’. Hij promoveerde in 2015 op de geschiedenis van studiefinanciering.
Chinese exportschilderkunst
Dinsdag 14 januari 2025, 20 uur, Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp
Lezing door Marie-Claire Valck Lucassen
Chinese exportschilderkunst is een specifiek genre dat is ontstaan in de loop van de 18de eeuw in samenhang met de ontwikkeling van de Europese en Amerikaanse handel in de Zuid Chinese havenstad Kanton. Deze benoeming is pas in 1949 door kunsthistorici bedacht in navolging van het begrip Chinees exportporselein en verwijst naar het feit dat het specifiek gemaakt is voor de export.
Tegelijkertijd benadrukt het ook het verschil met traditionele Chinese schilderkunst. Het gaat hier dus om lokaal geproduceerde schilderijen en tekeningen waarbij Chinese schilders niet alleen met hun onderwerpen, maar ook hun techniek en materiaalkeuze, inspelen op de vraag van Westerse kooplieden.
Het is lang een ondergewaardeerd genre gebleven waar pas recentelijk meer wetenschappelijke belangstelling voor is gekomen. Naast het groeiend besef van de unieke historische, kunsthistorische en artistieke waarde van dit genre, heeft het nu ook een plaats gekregen in de Chinese kunstgeschiedenis.
Marie-Claire Valck Lucassen is kunsthistoricus en geeft kunstlezingen en rondleidingen op maat, Zij is altijd gefascineerd geweest door de veelzijdige verhalen achter de kunst. Er is zelden één verhaallijn. Haar interesse in kunst en cultuur is ontstaan door de vele landen waar zij heeft gewoond en deze interesse is verder gevoed door vele reizen in Azië en Europa.
Santiago Calatrava, architectuur van wereldformaat
Dinsdag 8 oktober 2024, 20.00 uur
Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp
Lezing door Marcel Teunissen
Organische architectuur van wereldformaat: het werk van Santiago Calatrava
Na 1990 doorbrak de Spaanse architect Santiago Calatrava (1951) een lange traditie van bruggen en stations die in de regel door civiele ingenieurs werden ontworpen.
Met bouwtechnisch vernuftige constructies in vloeiende vormen werden de grenzen van de architectuur verkend. Het oeuvre werd na 2000 uitgebreid met openbare gebouwen als musea en theaters, maar ook met iconische woongebouwen. Het grootste project is een ensemble van culturele gebouwen in Valencia, de geboortestad van Calatrava.
Valencia, Centrum voor Kunsten en Wetenschappen
Milwaukee Kunstmuseum
De laatste jaren wordt de steeds spectaculairdere vormentaal toegesneden op verduurzaming en klimaatadaptief bouwen.
Drs. Marcel Teunissen (Den Haag, 1961) is als architectuurhistoricus gespecialiseerd in de Nederlandse architectuur en stedenbouw van de 19e en 20ste eeuw. De laatste jaren heeft hij zich toegelegd op de architectuur van Nederlandse ziekenhuizen. Hij is sinds 2008 actief als zelfstandig onderzoeker, docent, studentenbegeleider aan de TUD, publicist en excursieleider. Van zijn hand verschenen onder meer de boeken Schoone Eenheid (2008), Welstand en Monumentenzorg in Den Haag (2010), Chinese Muur 50 jaar (2015), De Papaverhof van Jan Wils (2017, 100 jaar Nieuwe Haagse School (2018), 100 jaar modern Den Haag en Bergen architectuur,
Momenteel werkt hij in teamverband aan een multimediaal project waarin alle Nederlandse architectuur in het buitenland wordt geïnventariseerd en beschreven: Dutch Architecture Abroad.
Bourgondische hertogen, pracht en praal
Dinsdag 9 april 2024, 20.00 uur, Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp
Lezing door kunsthistoricus Martijn Pieters
Pracht en praal onder de Bourgondische hertogen (1364-1419)
Een kennismaking met de kunst van rond 1400.
Door de schenking van het hertogdom Bourgondië aan de Franse koningszoon Philips de Stoute werd er een nieuwe dynastie gesticht, die na de dood van Karel de Stoute in 1477 in het Habsburgse Rijk zou opgaan. De hertogen omringden zich met een ongekende pracht en praal, die hun status moest onderbouwen. Verluchte handschriften, juwelen, reliekhouders, gesneden en geschilderde altaarstukken vonden hun weg naar het
Bourgo
ndische hof en naar de door hen begunstigde kloosters en kerken. Vooral het mecenaat van de eerste twee hertogen, Philips de Stoute (1342-1404) en zijn zoon Johan zonder Vrees (1371-1419) is goed gedocumenteerd door de stichting van de Chartreuse de Champmol bij Dijon. Hofkunstenaars, Jean de zorgden met hun vaardigheden voor grote veranderingen en vernieuwingen in de kunst, zoals dat nu nog te zien is in de beroemde pleurants (rouwfiguren) van de hertogelijke graftombes in het museum in Dijon. Ook het portaal van Champmol en de profeten van de Mozesput aldaar behoren tot de beste werken van rond 1400, waarin een tot dan toe ongekend realisme weergegeven werd.
Martijn Pieters (*1972) studeerde en doceerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam, waar hij zich specialiseerde in de kunst der Middeleeuwen, in het bijzonder de schilderkunst van de Vlaamse primitieven en de wandschilderingen uit de late Middeleeuwen. Als zelfstandig kunsthistoricus geeft hij al jarenlang voor uiteenlopende groepen lezingen, cursussen en rondleidingen over algemene en specialistische onderwerpen uit de kunstgeschiedenis, in het bijzonder die van de Middeleeuwen. Daarnaast heeft hij een ruime ervaring in het begeleiden en ontwikkelen van kunst- en cultuurhistorische reizen, die naar vele uiteenlopende plaatsen en gebieden in Duitsland en recentelijk ook naar Bourgondië in Frankrijk leiden.
Onderschriften bij de afbeeldingen:
- Claus Sluter en Claus de Werve, Mozesput, 1395-1404, Dijon, Chartreuse de Champmol
- Claus van der Werve, Pleurant voor het grafmonument van Filips de Stoute, 1384-1410, albast, h: 41 cm, Dijon, Musée des Beaux-Arts
Japan op de gevoelige plaat
Dinsdag 13 februari 2024, 20.uur
Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp
Lezing door Max Put
‘Japan op de gevoelige plaat, 19de -eeuwse foto’s uit de Kurokawa collectie’
Begin maart 1854 verschenen de Amerikanen voor de tweede keer voor de kust van Japan met een squadron oorlogsschepen om het land te dwingen zich open te stellen voor handel met het westen. De fotograaf Eliphalet Brown was meegestuurd om de gebeurtenissen vast te leggen op de gevoelige plaat. De onderhandelingen namen dagen in beslag en op 12 maart meldde zich bij Eliphalet een gedistingeerd ogende Japanse heer, die hem met hulp van een tolk tot zijn verbazing vroeg of hij bromium of jodium gebruikte voor zijn fotografische platen. Fotografie bleek al zo’n vijf jaar eerder via de Nederlandse handelsvestiging op Deshima bij Nagasaki in Japan te zijn geïntroduceerd!
Tot 4 maart 2024 heeft Japan museum Het Sieboldhuis een tentoonstelling van 19de-eeuwse Japanse foto’s uit een van de grootste particuliere collecties op dit gebied ter wereld. De tentoonstelling biedt een fascinerend overzicht van de stormachtige ontwikkeling van de fotografie in Japan. Dit was deels te danken aan buitenlandse fotografen als Felice Beato en diens leerling Raimund von Stillfried, die succesvolle studio’s vestigden in Yokohama, hét centrum van de handel met het westen. Ze kregen echter al snel concurrentie van Japanse fotografen, niet zelden voormalige leerlingen. In de lezing maken we kennis met deze soms kleurrijke pioniers van de Japanse fotografie. Hun vaak fraai met de hand ingekleurde foto’s vonden gretig aftrek bij de buitenlanders die in Yokohama verbleven. Ze geven een boeiend beeld van een land dat enerzijds een sprookjesachtig middeleeuws rijk leek, maar zich in dezelfde periode razendsnel ontwikkelde tot een ‘moderne’ natie.
Kunsthistoricus Max Put is afgestudeerd in Leiden (2000), vakgroep Kunstgeschiedenis, op een studie naar de rol van verzamelaars en kunsthandel in de verspreiding van het Japonisme in de late 19e en vroege 20e eeuw, in 2000 gepubliceerd als ‘Plunder and Pleasure. Japanese Art in the West 1870-1930’, (Hotei Publishing, Brill, 2000).
Sinds 2007 is hij als zelfstandig kunsthistoricus en docent kunst- en architectuurgeschiedenis werkzaam voor o.a. de Vrije Academie in Amsterdam en andere organisaties op het gebied van cultuureducatie.
Muzikale Meesterstukken
Dinsdag 12 december 2023, 20.00 uur, Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp
Lezing door Cora Voogt-Hildering, Docent muziekgeschiedenis en Kunsthistorica
Muzikale Meesterstukken
Iedereen heeft wel eens een afbeelding van Orpheus gezien met een lyra onder zijn arm of Apollo met een harp-achtig instrument, een zogenaamde kithara, in zijn handen. Op schilderijen uit de Renaissance en de Barok zien we vaak musicerende vrouwen afgebeeld op allerlei instrumenten. Op vanitas-schilderijen zien we ook vaak een muziekinstrument afgebeeld, maar wat voor functie hadden deze instrumenten? Hoe klinken ze en wat voor muziek speelden die personen?
Muzikale symbolen en allegorieën en muzikale klanken gaan vaak hand in hand met de grote thema’s uit de klassieke mythologie. Ook in religieuze schilderijen geven zij een speciale boodschap af, zoals de kracht om te genezen of om een boodschap van harmonie en eenheid uit te beelden.
In de lezing “Muzikale Meesterstukken!” gaan we kijken én luisteren naar de instrumenten die op schilderijen door de eeuwen heen zijn afgebeeld. Van lyra tot hurdy-gurdy en van panfluit tot virginaal. Een lezing met een lust voor het oog én het oor!
Dick van Baburen, Het Concert, 1621, Hermitage, St. Petersburg
Cora Voogt-Hildering – Docent muziekgeschiedenis en Kunsthistorica
Muziek en beeldende kunst is een wonderschone combinatie. Na haar studie aan het Koninklijk Conservatorium te Den haag is Cora Voogt eerst muziek- en vioolles gaan geven. In 2007 is zij begonnen met haar studie Kunstgeschiedenis aan de Universiteit Leiden. Zij heeft tijdens haar studie altijd geprobeerd de link tussen muziek en beeldende kunst te leggen. En dat is altijd gelukt!
Bij de oorsprong van de kunst bestudeerde zij tevens de oorsprong van de muziek. Bij de colleges over islamitische kunst zocht zij naar de betekenis van de muziek in die religie. De kapitelen van Cluny hebben ook een speciale rol gespeeld tijdens haar studie en haar eindscriptie ging over de fuga, maar dan in de schilderkunst. Zij maakt dan ook gebruik van haar expertise in deze twee vakgebieden.
Foto in de balk: Victoria en zijn 9 Muzes, ca. 1580, Victoria & Albertmuseum, Londen
Anselm Kiefer, Geweldenaar van monumentaal werk
Dinsdag 12 september 2023, 20.00 uur, Scheppingskerk, Van Poelgeestlaan 2, Leiderdorp.
Lezing door Odette Breijinck
Anselm Kiefer: Geweldenaar van monumentaal werk
Dankzij een eigenzinnige beeldtaal, vol verwijzingen naar geschiedenis, mythologie en literatuur, groeide Anselm Kiefer (1945) uit tot een van de grootste kunstenaars van onze tijd. In vier decennia bouwde hij een oeuvre op van grootse proporties met schilderijen, vitrines, installaties, kunstenaarsboeken en werken op papier, zoals collages en bewerkte foto’s. Het zijn vooral de monumentale schilderwerken die indruk maken. Maar waar kijken we naar?
Kiefers leven begon op het moment dat de Tweede Wereldoorlog ten einde kwam. Hij was eind jaren zestig een van de eerste Duitse kunstenaars die de eigen recente geschiedenis kritisch onder de loep nam. Toch overstijgt zijn werk dit thema: hij is vooral gefascineerd door de fenomenen tijd en continuïteit van de geschiedenis.
Met olieverf, aarde, lood, fotografie, houtsneden, zand, hooi en andere natuurlijke materialen vervlecht Kiefer complexe historische gebeurtenissen, Germaanse mythologie, alchemie en poëzie tot werken die ons aanspreken, maar die gaan leven met achtergrondinformatie.
Een bezoek aan de tentoonstelling over Kiefer in Museum Voorlinden (4 oktober 2023 t/m 25 februari 2024) zal meer waarde hebben als u vooraf de lezing van deze iconische kunstenaar bijwoont.
Odette E. Breijinck
Odette Breijinck heeft Architectuurgeschiedenis gestudeerd aan de Vrije Universiteit Amsterdam (MA). Zij is afgestudeerd op het stadsbeeld van Almere. Ook heeft zij Kunstgeschiedenis gestudeerd aan de Katholieke Universiteit Nijmegen (kandidaats) en de Vrije Universiteit Amsterdam (doctoraal). Zij heeft een eerstegraads lesbevoegdheid.
Odette is momenteel Beleidsadviseur bij de gemeente Almere, afdeling Cultuur: beeldende kunst in de openbare ruimte. Zij verzorgt al jarenlang cursussen, lezingen, excursies en begeleidt reizen op het gebied van kunst en cultuurgeschiedenis. E: odette@lecanard.nu